وفای به عهد

عهد و پیمان از قوانین بین المللى اسلام مى باشد و هیچ کس حق ندارد به عهدش بى وفایى کند، حتى نسبت به کفار. امام باقر (علیه السلام) مى فرماید: خداوند در سه چیز، بر هیچ کس رخصتى نداده است یکی از آن سه چیز وفاى به عهد در مورد نیکوکاران باشد یا اهل گناه .

وفای به عهد در قرآن

• وفای به عهد علامت ایمان است : قرآن مجید یكی از ویژگی ها و خصوصیات افراد باایمان را وفای به عهد می داند و می فرماید: «وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ»؛ مؤمنان آنها هستند كه امانت ها و عهد خود را مراعات می كنند.

• وفای به عهد نشانه نیكوكاران است: در جای دیگر، قرآن مجید وفای به عهد را نشانه افراد نیكوكار دانسته و می فرماید: «...الْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذا عاهَدُوا...»؛ ...نیكوكاران كسانی هستند كه به عهد خود (هنگامی كه عهد بستند) وفا می كنند...

• اسماعیل صادق الوعد بود: در اهمیت وفای به عهد همین بس كه خدای متعال آنگاه كه می خواهد از حضرت اسماعیل علیه السلام به عظمت نام ببرد وفای به عهد را به عنوان یكی از اوصاف برجسته او یادآور می شود و می فرماید: «وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِسْمَاعِيلَ إِنَّهُ كَانَ صَادِقَ الْوَعْدِ وَكَانَ رَسُولًا نَّبِيًّا»؛ در كتاب آسمانی خود از اسماعیل یاد كن كه او در وعده هایش صادق و رسول و پیامبر بزرگی بود.

در این آیه وفای به عهد را پیش از مقام نبوت و رسالت می آورد، گویی كه وفای به عهد پایه نبوت است. به هر حال، قرآن مجید درباره وفای به عهد زیاد سفارش كرده و می فرماید: «...أَوْفُوا بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ كانَ مَسْؤُلاً»؛ ...به عهد (خود) وفا كنید كه از عهد سؤال می شود.

اهمیت وفای به عهد در روایات

در روایات نیز به وفای به عهد و پیمان توصیه فراوان شده است .

• وفای به عهد از ویژگی های مؤمنان است: رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: من كان یؤمن بالله والیوم الاخر فلیف اذا وعد. آن كس كه به خدا و روز جزا ایمان دارد باید به وعده خود وفا كند.

حضرت علی علیه السلام فرمود: ان الوفاء بالعهد من علامات اهل الدین. وفای به عهد از نشانه های مردم متدین است.

در حدیث دیگری رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: لادین لمن لاعهد له. كسی كه پای بند به پیمان خود نباشد دین ندارد.

• خلف وعده، علامت نفاق است: در حدیثی از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده است كه فرمود: آیة المنافق ثلاثٌ إذا حدیث كذب و إذا وعد أخلف و إذا ائتمن خان. نشانه منافق سه چیز است: دروغگویی، پیمان شكنی و خیانت در امانت.

وفای به عهد همانند نذر است: هشام بن سالم می گوید: امام صادق علیه السلام فرمود: عده المؤمن اخاه نذرٌ لاكفاره له فمن أخلف فبخلف الله بدأ ولمقته تعرض و ذلك قوله: «یا ایها الذین امنوا لم تقولون ما لاتفعلون كبر مقتاً عندالله ان تقولوا ما لاتفعلون؟»

خلف وعده، موجب خشم خدا است: امیرمؤمنان علی علیه السلام در فرمان خود به مالك اشتر فرمود: إیاك... ان تعدهم فتتبع موعدك بخلفك... و الخلف یوجب المقت عندالله و الناس قال الله تعالی «كبر مقتاً عندالله ان تقولوا ما لا تفعلون»... بپرهیز از این كه به مردم وعده بدهی و تخلّف كنی... زیرا (تخلف از وعده) موجب خشم خدا و مردم خواهد شد، چنان كه قرآن می فرماید: «نزد خدا بسیار خشم آور است كه بگویید چیزی را كه به آن عمل نمی كنید...».

• وفای به عهد از حقوق ایمانی است: امام صادق علیه السلام فرمود: المؤمن اخو المؤمن عینه و دلیله لایخونه و لایظلمه و لایغشه ولایعده عده فیخلفه. مؤمن برادر مؤمن و مانند چشم و راهنمای اوست، به او خیانت نمی كند و ستم روا نمی دارد و او را فریب نمی دهد و به او وعده ای نمی دهد كه تخلّف كند.

ارزیابی قدرت هنگام تعهد

به خاطر اهمیت فوق العاده ای كه وفای به عهد دارد در تعلیمات اسلامی آمده است هر كس بخواهد به دیگری وعده ای بدهد باید در موقع دادن وعده، قدرت خود را ارزیابی كند كه آیا می تواند به وعده ای كه می دهد، وفا كند یا نه و در صورتی كه توانایی ندارد وعده ندهد.

امیرمؤمنان علیه السلام فرمود: لاتعد بما تعجز عن الوفاء. چیزی را كه از وفاكردن به آن عاجزی وعده مكن.

و فرمود: لاتعدن عده لاتثق من نفسك بإنجازها. چیزی را كه یقین به وفای آن نداری وعده مده.

پانویس

منبع

محمدرضا مهدوی كنی، نقطه های آغاز در اخلاق عملی.